Photo by Shashank Sahay on Unsplash
Niet alle hoogbegaafde kinderen hebben het makkelijk op school. Sommigen zijn twice exceptional, oftewel dubbelbijzonder. Dat zijn kinderen die intellectueel begaafd zijn en tegelijkertijd uitdagingen hebben als ASS, ODD, ADHD of Asperger’s. Dit maakt dat hun hersenen echt anders werken: de manier waarop prikkels binnenkomen, verwerkt worden en gebruikt worden, wijkt fundamenteel af van de norm. Dit maakt het voor hen moeilijk om binnen bestaande systemen, die nu eenmaal op de norm gebaseerd zijn, hun potentieel om te zetten in prestaties. Ze hebben een heel andere omgeving nodig om tot bloei te komen. Een omgeving waarin gezien worden, welbevinden en ruimte krijgen, belangrijker zijn dan cognitief hoogwaardig aanbod. Want eerst moeten de voorwaarden zijn ingevuld voor je met dat aanbod aan de slag te kunt. Pas dan kan leren vanzelf gaan.
Wanneer twee diagnoses vechten om voorrang
De unieke combinatie van gaven en uitdagingen leidt er vaak toe dat bij deze kinderen één van beide categorieën over het hoofd gezien wordt, dan wel naar de achtergrond verdwijnt. Daardoor krijgen ze niet de begeleiding die ze nodig hebben, raken beschadigd en vallen ze sneller uit. Ze worden thuiszitter, hopelijk thuisgeschoold, of verlaten zonder startkwalificatie het onderwijs. Met grote impact op hun toekomst en de gezinnen die het betreft; want het raakt meer dan alleen het kind zelf. Een verlies aan talent voor de maatschappij, maar toch vooral een drama voor wie het betreft. Beide aspecten, en vooral hun onderlinge interactie, moeten worden meegenomen in passend aanbod voor het het dubbelbijzondere kind, zodat het een volwaardige plek in de samenleving te kan gaan innemen. Dit kan niet zonder maatwerk en individuele begeleiding in mijn ogen.
Uitzonderlijk hoogbegaafd: ook een vorm van 2e?
In mijn werk met uitzonderlijk hoogbegaafden, en er zelf ook eentje zijnde, is me opgevallen dat veel van wat voor twice exceptionals opgaat, ook op de 145+ mensen van toepassing is. Het is alsof het zo ver afwijken van de norm op zich al ‘dubbelbijzonder’ maakt. En dat de aanpak die werkt voor twice exceptionals, ook goed voor hen werkt. Oftewel:
(3∑,→) = 2e
Dit zou ermee te maken kunnen hebben met dat uitzonderlijk hoogbegaafden niet alleen kwantitatief ver afwijken van de norm, lees: sneller, intelligenter etc., maar vooral ook kwalitatief. Ze zijn wezenlijk anders, hebben andere behoeften en hun hersens werken fundamenteel anders dan van een meer gemiddeld mens; zeker in verbinding met hun lijf, met hun gevoelige zenuwstelsel. Een mooie metafoor daarvoor is die van ‘a mind like flypaper’. Een geest als van een vliegenvanger: zo’n strook waar werkelijk alles wat voorbijkomt aan blijft kleven. Of je wilt of niet.
Wat ik zelf bij uitzonderlijk hoogbegaafden heb waargenomen, is dat het denken (voor zover je het overigens ‘denken’ kunt noemen, maar dat is een onderwerp voor een andere plaats en tijd…) veel wegheeft van een Paardensprong in het schaken: tegelijkertijd lineair en lateraal, voorwaarts/achterwaarts en zijwaarts. Dit maakt meteen duidelijk waarom velen de denkprocessen van 145+’ers niet kunnen volgen. En waarom de uitzonderlijk begaafden zelf het vaak lastig vinden om hun gedachtesprong in een lineaire, oorzaak-gevolg volgorde uit te leggen. Lastig in het onderwijs, maar minstens zo lastig op het werk, in relaties en het dagelijks leven in het algemeen. Voor wat betreft de begeleiding van uitzonderlijk hoogbegaafden geldt al helemaal:
“It takes one to truly understand one.”
Hurricane learning
Iemand die het echt begrijpt is Melanie Hayes. Zij geeft een onthullende inkijk in de geest van de 2e mind die me enorm getroffen heeft. Het is voor mij als 145+’er zeer herkenbaar, al ben ik geen twice exceptional (voor zover ik weet ;-). Voor mij is het een bevestiging dat uitzonderlijke begaafdheid op zich als een vorm van dubbelbijzonder te beschouwen is. In elk geval voor wat betreft het type omgeving, onderwijs en begeleiding dat goed werkt. Melanie beschrijft het zo:
“If you could open up the 2e mind, you’d see someone who can see patterns that nobody else can see. They see things in the future that most people don’t think about. They see connections to other people and life as we know and don’t know it.
I call them Hurricane Learners, instead of linear-sequential. They want all the knowledge swirling around them all of the time. And they can just reach out and grab everything they want. And put it together in this unique way of knowing and being. But they haven’t had the life experience to know how to handle this big feelings they’re having. So it can cause for some pretty existential depression in a lot of kids.”
De documentaire ‘The G word’ van Marc Smolowitz brengt de enorme diversiteit van hoogbegaafdheid in beeld en zoomt daarbij ook in op deze groep: ‘Exceptional minds’. Een aanrader en niet alleen om meer inzicht te krijgen in het 2e fenomeen. Het schetst een mooi beeld van fundamenteel anders werkende hersens en dat komt meer voor dan bij twice exceptionals alleen. Hopelijk helpt meer begrip hierover om passender aanbod te gaan creëren. En om het grote potentieel dat deze groep en de uitzonderlijk hoogbegaafden hebben, te ontsluiten.