Aan gedragslabels geen gebrek in deze tijd. Zo krijgen veel hoogbegaafden onterecht het label ADHD opgeplakt. Of Autistisch Spectrum Stoornis. Misdiagnoses bij hoogbegaafdheid komen zoveel voor, dat er een boek van 390 pagina’s aan gewijd is*. Daarin komt ook de bipolaire stoornis voorbij en voor mij is juist dát label is nou niet zo verwonderlijk. In de vele jaren dat ik hoogbegaafden begeleid, heb ik een patroon kunnen vaststellen dat er namelijk sterk aan doet denken, maar in wezen nauw verbonden is met het hoogbegaafd zijn zelf.
Disclaimer: ik ben geen arts en geef dan ook geen medisch advies. Wel deel ik in deze blog mijn kijk en ervaring als zelfexperimenterend onderzoeker, als iemand die op zoek gaat naar natuurlijke oplossingen voor een typisch HB verschijnsel. Voorbeelden van relevante research** die ik daarbij ben tegengekomen, vind je onderaan dit artikel. Het is aan jou wat je met deze informatie doet en overleg uiteraard altijd met je arts/specialist over wat verstandig is in jouw specifieke situatie, bv. wanneer je al bepaalde medicijnen slikt.
Hoogbegaafden zijn geen doorsnee mensen. Gedreven, intens, creatief en betrokken, zijn ze in staat om urenlang op een hoog niveau te presteren. Met een enorme focus. Voor een buitenstaander kan het lijken alsof deze mensen op de een of andere manier bovenmenselijk zijn en verwachten dat ze hun speciale gaves naar believen kunnen gebruiken. Maar de werkelijkheid is vaak anders.
Jaren geleden was ik voor een assessment bij de toenmalige Rijkspsychologische Dienst in Den Haag (meer over deze ervaring lees je hier). Ik verkeerde de hele dag in een flow-staat en de beste manier om te beschrijven hoe dat voelt is: wakker, levendig, gefocust, hyperalert en zelfverzekerd. Daardoor werkte ik geconcentreerd en zeer snel. Mijn concentratie bleef de hele dag optimaal. Tijd krijgt een hele andere betekenis voor je, wanneer je in zo’n toestand bent. De uitkomst van het assessment was ver boven mijn verwachting.
Wat ik niet had verwacht, was dat dit soort extreme prestaties een prijs vragen. De dagen erna voelde ik me als een leeggelaten ballon en allesbehalve zelfverzekerd. Het leek er zelfs op alsof ik een deel van mijn intelligentie bij het assessment had achtergelaten. Waar was toch die hoogvlieger gebleven? Alsof ik in slechts één dag weken hersenbrandstof had opgebruikt.
Veel hoogbegaafden hebben me toevertrouwd dat ze soortgelijke ervaringen hebben. Velen van hen begonnen zelfs te denken dat ze bipolair waren. De ene dag manisch en de volgende dag totaal depressief. Waarom konden ze toch het ene moment zo moeiteloos presteren en zich daarna zo uitgeput voelen? En belangrijker, waarom konden ze niet de hele tijd op een constant hoog niveau presteren? Sommigen schamen zich hier zo voor, dat ze hun 'keerzijde' proberen te verbergen voor hun collega's en zelfs voor hun partners.
Hoe groot de impact hiervan kan zijn, blijkt wel uit het feit dat sommige hoogbegaafden maatschappelijk gezien niet goed uit de verf komen, juist omdat ze geen grip kunnen krijgen op dit 'flow > uitputting > flow > uitputting >…'-patroon. Een patroon dat doet denken aan bipolaire stoornis maar het niet is. Daarvoor wisselen de polen elkaar te snel af en zijn de pieken en dalen veel minder extreem dan bij een echte bipolaire stoornis.
NB: een klein deel van de hoogbegaafden vertoont daadwerkelijk symptomen die overeenkomen met een bipolaire stoornis. In het boek Misdiagnosis* wordt het DSM-5 aangehaald en de stoornis onder meer zo beschreven:
”In manische periodes zijn de highs dan zo high, dat ze worden gekarakteriseerd door gevoelens van grandiositeit, zelfoverschatting, expansief denken, grenzeloosheid, extreme energie en geïrriteerdheid die tenminste een week aanhoudt. Dagen en nachten gaan voorbij met weinig slaap. De symptomen zijn zo extreem, dat ze het vermogen om normaal te functioneren, ernstig hinderen. (…)
De down periode is een diepe depressie waarin niets meer zinvol of aangenaam lijkt. Alsof alle plezier en kleur zijn verdwenen. Een periode ook van grote vermoeidheid en problemen met denken, beslissen en concentreren.”
Herken je jezelf hierin, aarzel dan niet met het zoeken van professionele hulp.
Wanneer ik mijn cliënten vertel dat veel uitzonderlijk creatieve en baanbrekende kunstenaars precies hetzelfde patroon ervaren, geeft dat vaak opluchting. Maar het hebben van een grote creatieve dadendrang hoeft niet te eindigen met het afsnijden van je oor. De echte oplossing voor dit probleem is te vinden aan het begin van deze blog: hoogbegaafden zijn niet gemiddeld. En hun hersens zijn dat namelijk ook niet.
“Hoogbegaafden zijn niet gemiddeld. Onderzoek, o.a. met fMRI scans, toont aan dat hun hersenen dat ook niet zijn.”
Om de hersenen in perspectief te plaatsen: ze wegen ongeveer 2% van je totale lichaamsgewicht, maar gebruiken tot wel 25% van je lichaamsenergie. Bovendien is het hoogbegaafde brein een intense metaboliseerder: het verbruikt bij wijze van spreken een vrachtwagenlading micronutriënten in the process. Wanneer je langdurig in een intense flow-staat werkt, raken je hersenen op dat punt uitgeput. Daarom crash je achteraf: je hebt tijd nodig de benodigde voedingsstoffen weer aan te vullen. Waarna je weer in een voor jouw prettige flow kunt komen. Waar de bipolaire stoornis een heen-en-weer gaan tussen de polen ‘manie’ en ‘depressie’ kent, is er hier sprake van het heen-en-weer gaan tussen de polen ‘flow’ en ‘uitgeput’. Een hoogbegaafd mens in de flow ziet er voor een gemiddeld mens wellicht uit als manisch, maar is het niet. Het is het normaal van een hoogbegaafde die in de flow zit. Gedreven en intens? Ja. Maar manisch? Nee.
En er is meer. Hersenactiviteit veroorzaakt vrije radicalen waar je lichaam van af moet om schade te voorkomen En de intense hersenactiviteit van een hoogbegaafd brein in volle actie veroorzaakt een lawine ervan. Een grote hoeveelheid vrije radicalen in je hersenen kan je ernstige hersenmist (de bekende brainfog) bezorgen. Het kan zelfs leiden tot ontsteking van de hersenen. Er is dan ondersteuning nodig om ze kwijt te raken.
Hoogbegaafden, zeker zij die hoog scoren op de overexcitabilities van Dabrowski, beschikken over een zeer sensitief zenuwstelsel dat snel overbelast kan worden. Het is alsof de zenuwen scherper staan afgesteld. Ze krijgen meer te verduren. Een trigger happy zenuwgestel al met al en daarmee zeer gevoelig voor een vitamine B12 tekort. Menig ‘nerveus aangelegde’ hoogegaafde heb ik zover gekregen te stoppen met vegetarisch of veganistisch eten, vlees en eieren bevatten nu eenmaal van nature veel B12, en ze geven stuk voor stuk aan zich beter te voelen. Geaarder, rustiger en meer in control. Zeker op termijn is dit cruciaal voor een blijvend goed mentaal functioneren. Uiteraard kun je hiervoor ook een B12 supplement nemen, de keuze is uiteraard aan ieder voor zich, maar er zijn meer voordelen aan het eten van vlees en eieren verbonden.
Voor mij is het inmiddels duidelijk dat wanneer je je brein onder de knie wilt krijgen, je gewoon verder moet kijken dan wat werkt voor de gemiddelde mens. Ik negeer, zonder te overdrijven en met oog op potentiële toxiciteit, routinematig de aanbevolen dagelijkse hoeveelheden. Deze zijn namelijk gericht op het vermijden van ernstige ziekten bij een gemiddeld persoon onder normale omstandigheden, niet op het leveren van topprestaties door uitzonderlijke mensen onder de druk van de moderne samenleving. We zouden er niet over peinzen om een moderne Ferrari hypercar te onderhouden als een Mercedes-200D uit de jaren ‘80, maar we doen precies dát met onszelf.
“Aanbevolen Dagelijkse Hoeveelheden (ADH) zijn gericht op het vermijden van ernstige ziekten bij een gemiddeld persoon onder normale omstandigheden. Niet op het leveren van topprestaties door uitzonderlijke mensen onder druk. ”
Wat werkt in mijn ervaring? Onsteking remmen, afvalstoffen afvoeren, zenuwcellen beschermen en tekorten aanvullen. Dat kan met behulp van regelmatig saunabezoek en voldoende slaap. Maar ook met behulp van voeding en het nemen van bepaalde supplementen. Dit helpt de diepte van de crash te verminderen en het herstel te versnellen. Ook het verbeteren van de darmgezondheid helpt. Je darmen zijn echt het tweede brein van je lichaam en een goede gut health vertaalt zich direct naar beter mentaal functioneren.
Zelf heb ik hele goede ervaringen met:
Hoogwaardige probiotica voor het verbeteren van je darmflora,
Vitamine B12 voor het ontlasten en beschermen van je zenuwen,
Fosfatidylserine voor het beschermen van zenuwcellen in de hersenen en ondersteuning van het algehele functioneren ervan,
Mineralen in orotaatvorm, met name lithium orotaat (niet te verwarren met het lithium carbonaat voorgeschreven door psychiaters!),
N-Acetyl Cysteïne (NAC) voor het ontgiften van je lichaam en
Visolie/omega-3 en/of kokosolie/MCT om ontstekingen te verminderen.
En zo zijn er nog veel meer mogelijkheden. Als je eenmaal je weg hebt gevonden naar een supplementregime en -dosering die voor jou werken, kun je versteld gaan staan van het verschil dat het in je leven maakt. Dat doet het voor mij en stelt me in staat om op een ontspannen manier op hoog niveau te presteren.
Zo heb je meer controle over jezelf en je prestaties en hoef je niet meer bang te zijn voor een crash. Als gezegd heeft ook je voedingspatroon invloed op je mentaal-emotioneel. Daar zijn nog veel dingen over te vertellen, maar dat is iets voor een andere blog. Mocht je zelf nog ervaringen en tips hebben, dan hoor ik ze graag.
Dirk Anton van Mulligen
*) Misdiagnosis and Dual Diagnoses of Gifted Children and Adults: ADHD, Bipolar, Asperger’s, Depression and Other Disorders - James T. Webb Ph.D. et al.
**) Een selectie van bronnenmateriaal:
Over probiotica en de gezondheid van je hersenen: http://newsroom.ucla.edu/releases/changing-gut-bacteria-through-245617
Over de vele mentale voordelen van N-Acetyl Cysteine: https://www.psychologytoday.com/blog/evolutionary-psychiatry/201201/problems-i-have-nac
Over fosfatidylserine en onze hersenen: https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/25933483/
Over B12 tekort en het beschermen van zenuwen: https://www.b12-vitamin.com/nerves/
Over visolie en het remmen van ontstekingen: http://umm.edu/health/medical/altmed/supplement/omega3-fatty-acids
Over orotaten: http://oawhealth.com/article/orotates-and-the-mineral-transporters-of-dr-hans-nieper/
Over kokosolie en het remmen van ontstekingen: https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/20645831/
Over gifted brains: https://lifearchitect.ai/brains-on-fire-the-multimodality-of-gifted-thinkers/